Terug

LICHTKRANT
(verschenen in NN 80, 21-3-1991)

Vlakbij de Dam, op de Nieuwezijds Voorburgwal hangt aan de gevel van het voormalige kraakpand NRC een elektronische lichtkrant. Een herovering van de straat op commercie en versjieking. Een brug tussen de willekeurige voorbijganger en wat radicalere mensen, dat is de bedoeling van dit project in ontwikkeling.

Hij ziet er een beetje klein uit op de grote gevel. Een bak van 340 bij 50 centimeter waarop duizenden rode lampjes teksten vormen. Als je er langs fietst valt ie niet zo op. Maar als je ertegenover staat, aan de overkant van de straat of op de tramhalte, is de impact verrassend. Tussen temperatuur en tijd door lees ik leuzen van het COC, gedichten, reclame voor het lesbisch archief. Later zal een oproep voor een Poll-tax benefiet, in het kraakcafé Vrankrijk verschijnen. De teksten kunnen in een brede of twee smalle regels staan, met verschillende snelheden heen en weer schuiven, in én keer tevoorschijn springen, op en neer gaan. De combinatie van compacte tekst en beweging maakt het een heel specifiek medium. Gedichten werken er erg sterk op.

Poëzie
Annegriet Wietsma, de initiatiefneemster, vertelt dat er een aparte redacteur poëzie is die dichters aanschrijft en de gedichten vorm geeft. Simon Vinkenoog heeft hen met elkaar in contact gebracht.
Er zitten veel politieke gedichten bij. Die komen o.a. binnen via AIDA, een organisatie die zich inzet voor onderdrukte kunstenaars, een soort Amnesty International. Wietsma: "Er was laatst een Iraanse dichter en schrijver. Hij woont in Zweden en kwam voor een paar dagen naar Nederland. We nemen hem, nietsvermoedend, mee naar het gebouw en beginnen daar die Nederlandse teksten te vertalen. Langzamerhand dringt tot die man door dat het zíjn gedicht is dat daar staat.


Hij was volkomen onder de indruk. Dat dat kan in Amsterdam, dat je een circuit hebt waar je dit soort dingen voor mekaar krijgt. Zo'n politiek gedicht, zo'n bloederig en hard gedicht daar midden in het centrum van een wereldstad."

"Het is de bedoeling dat we ook met themaweken gaan draaien, dat je de hele week gedichten van Hans Plomp hebt, gedichten van auteurs naar wie Amsterdamse straten zijn genoemd of bij het Iraanse nieuwjaar een week lang gedichten van Iraanse vluchtelingen of uit het land gesmokkelde gedichten. En verder, wat mijn hoop is: gedichten die speciaal voor de lichtkrant zijn geschreven, met de mogelijkheden van de krant."

Spandoek
Hoewel poëzie tamelijk onverwachts goed tot zijn recht komt, was ze niet de eigenlijke aanleiding. Vroeger kwamen vrij vaak mensen bij het NRC om daar een spandoek op te hangen. Het is namelijk een uitstekende plek. Voor de jaarlijkse collecte van het Nicaragua-komitee, de Internationale Homodag, et cetera. Wietsma: "Ik ben erg voor spandoeken, maar op de Nieuwezijds waaide alles binnen twee dagen kapot en dan hingen daarvan een half jaar de vodjes nog in de bomen. Het is eigenlijk begonnen als een alternatief spandoek. Als een permanentere voorziening."

De andere aanleiding was W's ergernis over het feit dat actief links zichzelf steeds meer uitrangeerde bij het grote publiek.
Wietsma: "De kraakscene of de alternatieve scene heeft een taalgebruik gekregen waar menig burgerlijk Nederlander van afhaakt. We hadden over het NRC een boekje geschreven toen het weer open ging (vorig jaar, na een verbouwing). In drie van de vier recensies stond dat het een leesbaar boekje was omdat het kraakjargon achterwege was gebleven. Krakers kunnen dus ook normaal Nederlands spreken. Nou daar ga ik van over m'n nek. Aan de andere kant, als je dat zó vaak te horen krijgt.. Als je dat soort mensen ook nog wilt bereiken moet je dus blijkbaar hun taal spreken."

"De krant hangt er dan ook niet voor die ene actievoerder die langskomt en wil weten hoe laat de demo is, die weet dat wel. Wel voor mensen die in een andere leefwereld zitten. Misschien dat die geen boodschap hebben aan een oproep voor een demonstratie, maar tussen de tijd en de temperatuur door lezen ze dat er ook mensen met dat soort dingen bezig zijn."
"Laatst waren studenten aan het demonstreren op de Dam. Op de Nieuwezijds hoor je dan een gigantisch kabaal, luidsprekers en toeters en bellen maar je weet niet wat er aan de hand is. Als je nu op de lichtkrant zet: op dit moment is er een demonstratie van studenten met die en die ideeën, dan zie je ook mensen kijken met 'ooh, is dát het'. Dat zijn dingen die werken. Een beetje als stencils uitdelen."

Emoties
Enkele jaren terug hing op de gevel een bord met de tekst:


Wietsma: "Nou jongen, die tekst heeft daar een half jaar gehangen en die heeft zóveel reacties opgeleverd. Variërend van brieven in de bus van Argentijnen en Chilenen en Uruguayanen. Mensen die aanbelden om te bedanken. Brieven van Amerikanen die zich aangesproken voelden. Stenen door de ruiten. Een half jaar lang wel vijftien foto's per dag. Dat bord heeft me eigenlijk op dit idee gebracht. Toen dacht ik: zie je wel, dat werkt. Het is de vraag of die lichtkrant dezelfde impact heeft. Dat bord zag er een beetje shabby uit. Het heeft krankzinnig veel emoties opgeroepen. Dat zou ik eigenlijk willen. Met zulke teksten hoeft de krant niet de hele dag vol te staan, dan verliest het ook zijn waarde."

Strijd om de straat
Je hebt een boek geschreven, 'De strijd om de straat', over het verband tussen vandalisme en controle door automatisering. Heeft het verband dat je daar legt iets te maken met je ideeën over de lichtkrant?
Wietsma: "Het verband is denk ik dat ik een soort vaag verlangen heb naar meer communicatie op straat. Mensen leven steeds meer in hun eigen kleine privéwereldje. Toen de televisie nog niet het snelste verspreidingsmedium was voor informatie, was de krant dat omdat die telexen had. Bijvoorbeeld de inval in Tsjecho-Slowakije, als je dat op de radio hoorde ging je rechtstreeks naar de Nieuwezijds, want daar prikten de kranten de telexberichten op.
Dat boek gaat over de leegloop van de straat en het heroveren van de straat. Iets wat je vernielt is van jou, want daar heb je macht over."

Is dit jouw manier om de straat te veroveren?
Wietsma:"Ook wel een beetje. Over tien jaar is dit volgens mij een verschrikkelijke buurt. Het hoofdpostkantoor zijn ze nu aan het verbouwen, de hele Spuistraat wordt steeds chiquer. Maar ook: mensen lopen alleen maar op straat om van A naar B te gaan, in de binnenstad tenminste omdat er geen buurtleven is. De straat is meer functioneel dan ontspannend."

Bedrijf
Wat je aan de buitenkant nooit ziet, ook deze krant is een bedrijf. Wietsma: "Omdat we ook een grote financiële achterstand hebben opgelopen ben ik nu voornamelijk bezig om mensen die het kunnen betalen ook te interesseren. Terwijl mijn bedoeling natuurlijk was om vanaf de eerste dag lekker leuk eigen teksten te schrijven en een beetje shockerende, confronterende, leuke, lacherige teksten"
"We draaien nu een maand en het is een behoorlijke klus om dat ding te leren programmeren. Om langzaam te ontdekken wat nu eigenlijk werkt of niet. Wat het publiek oppikt. De hele organisatie hier, contracten. Ik ben de afgelopen maand heel veel tijd kwijt geweest aan het opstarten van een bedrijf."

Technologie
De nieuwe technologie riep bij een deel van de Amsterdamse actiescene het gebruikelijke wantrouwen op. Liever een spandoek, er komt daar niemand die het ziet, wat is het een klein dingetje zijn opmerkingen die ik heb gehoord. Wietsma vond de argwaan overigens heel legitiem, want ook zelf is ze nog erg benieuwd of het echt gaat werken zoals de bedoeling is. Het is een medium waarmee nog geëxperimenteerd wordt en waarvan de mogelijkheden worden uitgeprobeerd. Niet alleen om te ontdekken welke teksten het het best doen maar ook wat er technisch kan.
Een pc bestuurt het apparaat. Je zou ook de teksten met een modem rechtstreeks in de krant kunnen opslaan maar het interne geheugen is te klein voor dit soort toepassingen. Wietsma: "Die dingen worden nog steeds voornamelijk gebruikt voor de pizzaprijzen, de hambroodjes en het theaterprogramma van die avond. Wat wij ermee willen is zó ontzettend veel meer, dat ding moet zoveel meer informatie verstouwen dat we een beetje hebben zitten puzzelen hoe dat kon. Dat is het lastige en het grappige, je moet voor ontzettend veel dingen het wiel uitvinden."
Er zijn plannen zat. De redactie wil in de zomer de computer buiten zetten zodat mensen teksten kunnen intikken, kindermiddagen organiseren.
Wietsma: "Bedenk er leuke dingen voor."

Citeren mag, maar wel met bronvermelding en een berichtje aan de auteur.

Terug